خلاصه مدیریتی صنعت برق یکی از صنایع مهم و راهبردی
بررسی وضعیت، ساختارها و چگونگی شکلگیری بازار بهینهسازی انرژی در روسیه جوانب و نقاط پیدا و پنهانی را در بر دارد که میتواند برای سیاستگذاران و سیاستپژوهان حوزه بهرهوری انرژی حائز اهمیت باشد. از طرفی روسیه به عنوان یکی از کشورهای مهم صادرکننده انرژی (نفت و گاز) و در عین حال یکی بزرگترین مصرفکنندگان انرژی، نمونه دقیق و آموزندهای نیز برای ایران در راه ایجاد بازارهای بهینهسازی انرژی است.
آنچنان که در این گزارش نیز به تفصیل از آن یاد شده، ساختار حکمرانی انرژی در روسیه از انسجام و یکپارچگی بالایی برخوردار است. «کمیسیون برنامه توسعه سوخت، انرژی و محیطزیست» عالیترین مرجع تصمیمگیری و تنظیمگری در روسیه است که مسئولیت آن نیز برعهده رئیس جمهور مستقر است. ورود مستقیم شخص اول روسیه در مسائل انرژی نشان از جایگاه مهم آن در ساختار حکمرانی این کشور دارد. همچنین با بررسیهای انجام شده و با توجه به ساختار قدرت در روسیه، قوانین حاکم در حوزه بهرهوری انرژی عمدتا فرابخشی و دستگاههای متولی پروژههای بهرهوری انرژی با سطوح عالیِ ساختار سازمانی فعالیت میکنند.
یکی از راهبردهای عقلانی روسیه در پیادهسازی سیاستهای بهرهوری انرژی، ترکیب سیاستهای قیمتی و غیرقیمتی با یکدیگر است. طبق نمودارهای افزایش قیمت انرژی در دو دهه اخیر، همواره افزایش قیمت انرژی با معرفی سیاستهای جدید و تقویت و توسعه پشتوانه سیاستهای غیرقیمتی همراه بوده است. این مدل میتواند الگوی مناسبی برای ایجاد ساختار بازار بهینهسازی انرژی و پیادهسازی سیاستهای بهرهوری انرژی در ایران نیز باشد.
علیرغم تحولات جدی از سال ۲۰۰۸، با بررسی نرخ رشد اقتصادی یک دهه اخیر در روسیه، این کشور توفیق آنچنان چشمگیری در توسعه بازار بهینهسازی انرژی و کاهش شدت مصرف انرژی و انتشار کربن در بازه ۱۰ ساله و حتی ۲۰ ساله گذشته نداشته است. مهمترین عوامل رشد ناقص بازار صنعت اِسکو در روسیه نابالغی شرکتهای خدمات انرژی و قوانین دست و پاگیر دولتی است. مناقصههای پُر هزینه، دسترسی سخت به منابع مالی و شرایط سخت سرمایهگذاری فضا را برای ورود شرکتهای خدمات انرژی خصوصی و کوچک سخت کرده است. همچنین تصدیگری دولتی در قالب شرکتهای خدمات انرژی عرصه را برای رقابت و ارزندگی پروژههای بهینهسازی انرژی تنگ کرده است. باتوجه به ساختار بنگاهها و شرکتهای فعال اقتصادی در ایران نیز میتوان پیشبینی کرد که موضوع تصدیگری دولتی میتواند همچون روسیه در ایران نیز مانع رشد و بلوغ شرکتهای خدمات انرژی خصوصی شود. هرچند تحقیقات به عمل آمده نشان میدهد رهبری و پیشگامی یک سوپراِسکوی دولتی برای شکلدهی و سامانبخشی به زیستبوم بازار بهینهسازی انرژی میتواند الگوی مفیدی برای ایران نیز باشد ولی تعمیم این پیشگامی به سایر بازیگران این زیستبوم به هیچ وجه در توسعه و پویایی عمیق این بازار موثر پیشبینی نمیشود.
دیپلماسی انرژی عمدتاً بهمعنی طراحی و اجرای همکاریهای بینالمللی در حوزه انرژی با کشورها و سازمانهای مختلف است. تبیین اصول موضوعه، سیاستها، راهبردها و رویکردهای دیپلماسی انرژی در هر کشوری بهویژه در ایران که از مزیتهای لازم برای فعالیت و تأمین منافع ملی در این حوزه برخوردار است، ضرورت دارد. بر این اساس، در این گزارش ابتدا رویکرد پیشنهادی به همکاریهای انرژی با کشورها از میان انواع رویکردهای ممکن پیشنهاد شده است. سپس یک دستهبندی از مسائل حوزه دیپلماسی انرژی ارائه میشود. این دستهبندی نشاندهنده نقشه موضوعات دیپلماسی انرژی است که لازم است هر سیاستگذار، تصمیمگیر یا تصمیمساز در این حوزه مد نظر داشته باشد. در ادامه مسائل و چالشهای موجود در هر یک از دستهّهای موضوعی دیپلماسی انرژی تبیین میشود. بخش بعدی، به بیان اصول کلی و سیاستهای چارچوبی اختصاص دارد که ضروری است در همه همکاریهای بینالمللی حوزه انرژی مد نظر قرار گیرد و نقض نشود. در بخش پایانی نیز برای حل مسائل هر یک از دستهّهای موضوعی دیپلماسی انرژی راهبردهایی پیشنهاد شده است.
اندیشکده حکمرانی انرژی و منابع ایران به عنوان تخصصیترین کانون تفکر انرژی در کشور، وابسته به پژوهشکده مطالعات فناوری ریاست جمهوری، به منظور ارتقای سطح کیفیت تصمیمسازی و اثرگذاری بر فرآیند تصمیمگیری در زمینه تدوین سیاستهای بخش انرژی تاسیس شده است.
ایمیل : info@iranergi.com
تلفن: 66500065-021
نمابر: 66500060-021
آدرس: تهران، خیابان ستارخان، خیابان شهید دکتر حبیبالله، تقاطع خیابان شهید سروش (یکم)، پلاک ۹۶، پژوهشکده مطالعات فناوری ریاست جمهوری